In mijn oude buurt waren er namen
Die uit ‘t verleden tot ons kwamen.
Zoals een straatnaam die begon,
Met een Griekse IJ of Ypsilon.

“Het Laantje”, zeiden mijn verwanten.
Met rijen bomen aan weerskanten.
Maar van dat fraaie groene lover,
Was in mijn jeugd al niets meer over.

Waar kwam die naam dan toch vandaan?
En heeft die Ypke echt bestaan?
Was die meule dan zijn molen?
Ver weg in ‘t weleer verscholen?

Rond 1300 staat geschreven,
werd Ypkemeule weggegeven.
Compleet met erf en al het werk,
Aan de katholieke kerk.

De watermolen aan een beek
die door de eeuwen niet bezweek.
Die, naar ik las, nog malen kon,
Ten tijde van Napoleon.

Een heer op reis in 1910
Heeft nog de molenkolk gezien.
En zware balken in de grond
Waar zich het molenrad bevond.

Waar stond die Ypkemeule dan?
Waar nu de kerk staat van Sint Jan!
Dus niet, wat men ons denken laat,
Aan ’t end van d’ Ypkemeulestraat.
 







 

 

 

 

 

 

 

 




Wonend op de hoek met de Frederikastraat was de Ypkemeulestraat voor mij de straat waarlangs ik dagelijks naar school ging. Die vreemde naam met een Y heeft me altijd geboeid.
Op het naambordje stond dan wel “naar de oude molen de Ypkemeule”, maar wat betekende dat? Het voorzetsel “naar” zette je als kind op het verkeerde been. Je dacht dat de straat je naar de plek van de oude molen zou leiden. Dus aan het begin of eind van de Ypkemeulestraat. Ik heb er dan ook vaak naar restanten of aanwijzingen in het landschap gezocht. Dat “naar” ook kon betekenen “genoemd naar de Ypkemeule” werd mij pas later duidelijk. Familieleden van de generatie van mijn grootouders noemde de straat “het Laantje” vanwege de mooie rijen bomen aan beide zijden van de straat. In de jaren 40 en 50 toen ik er opgroeide waren die er al niet meer. Veel wijzer werd ik in mijn jeugd niet. Alleen in het voormalige Natuur Historisch Museum zag ik aan een kleine tekening dat het een watermolen moet zijn geweest.
De summiere gegevens die er nog over de molen zijn, heb ik via Google gevonden en in het gedicht verwerkt. De familienaam Ypkemeule komt in Nederland nog 22x voor, vooral in Enschede. Zij zijn dus de nazaten van de bewoners van de molen.
Overigens bestonden er ooit twee Ypkemeulestraten. De straat die we nu kennen lag toen nog in de gemeente Lonneker. Maar ook de stad Enschede had een straat met die naam.
Het was het stukje vanaf de Haaksbergerstraat dat bij café Hammink naar de Zuiderweg liep en daar aansloot op de Broekheurnerweg. Daar moeten we even bij nadenken.
In die tijd waren de singels er nog niet. Daarvoor in de plaats liep er ter hoogte van de huidige Zuiderstraat een weg richting Zuiderspoor die Zuiderweg heette en de grens aangaf tussen Enschede en Lonneker. De huidige Zuiderstraat heette toen nog Pathmosweg naar de villa van van Heek die nu nog naast de Derde School met de Bijbel staat.
Toen Enschede zich ten koste van Lonneker uitbreidde, werd dit allemaal wel erg ingewikkeld.
De Enschedese Ypkemeulestraat werd toen ook Broekheurnerweg en heet tot op de dag van vandaag zo tot aan de Getfersingel. Grappig daarbij is dat de oorspronkelijke Broekheurnerweg later werd omgedoopt tot Weth. Elhorststraat. Ook de Zuiderweg verdween door een grondruil met Jannink ten behoeve van de Getfertsingel terwijl de Pathmosweg werd gewijzigd in Zuiderstraat toen de wijk het Pathmos werd gebouwd en daar een Pathmosstraat kwam.
Volgens gemeentelijk bronnen moet ongeveer waar nu de St. Janskerk staat de Ypkemeule aan de Ybeek hebben gestaan. Het is dus zeer wel mogelijk dat de naam Ypkemeule een verbastering is van Ybekemeule naar de molen aan de Ybeek.
Later hoorde ik uit een andere bron dat de watermolen ergens tussen de Burg. Jacobsstraat en de Frederikastraat moet hebben gestaan, draaiend op de Lippinkhofsbeek. Dat zou dan de beek moeten zijn geweest die wij de verfsloot van Jannink noemden en bij de Burg. Jacobsstraat ondergronds ging.
Wie het zeker weet, mag het zeggen.
De Ypkemeulestraat was in onze jeugd een kinderrijke straat en een belangrijke leverancier van leerlingen aan de Stevenfenneschool.
Uit mijn schooltijd herinner me nog de volgende namen die dagelijks met mij opmarcheerden; Goldner, Polman, Kotterink, Slot, Schipper, Diever, Ameling, Wilmink, Koelman, ter Heege, de Fluiter, Horselenberg, Gelderman, Neutink, van Veen, Dijkman, Flokstra, Oortwijn en natuurlijk onze klasgenoten; Rita, Tini en Hans.
Ria Lentink heeft er nadat ze getrouwd was enige tijd gewoond en Johan Veendijk woont er nu nog.